ERGENLİK DÖNEMİ VE ÖZELLİKLERİ

Ergenlik, çocuklukla yetişkinlik arasında yer alan ve 12. yaştan 21 yaşına kadar uzanan, ruhsal alanda önemli değişikliklerin olduğu hızlı bir büyüme ve olgunlaşma dönemidir. Bu dönemde çocukluk özellikleri yitirilir ve ergenlik özellikleri hızlı bir şekilde kazanılır. Ergenlikte bireyler arası farklılıklar çoktur ve hızlı değişim vardır.

ERGENLİKTE GELİŞİM ALANLARI
1. Bedensel(Fiziksel)
2. Duyuşsal
3. Zihinsel
4. Toplumsal
Bu gelişim alanlarından en önemlisi fiziksel gelişimdir. Ergenlik yeni bir yaşam dönemidir. Çünkü, biyolojik gelişim giderek erken başlamıştır. Geçmişe göre daha erken kadınsı ve erkeksi görüntü, üreme özellikleri kazanılır.
Bu dönemde ergenlerden beklenen başlıca davranışlar şunlardır:
1. Her iki cinsten akranlarla olgun ve sağlıklı ilişki kurmak.
2. Erkek ve kadın olarak cinsiyet rolünü kazanmak.
3. Fiziksel görünüşünü kabul etmek ve bedenini etkili bir şekilde kullanmak.
4. Ana-babanın kararlarından arınmış olarak, kendi tercihlerini yapabilmek.
5. Ekonomik bağımsızlık kazanmak.
6. Meslek seçmek ve ona hazırlanmak.
7. Evlilik ve aile yaşamı için düşünce bazında hazırlanmak.
8. Davranışa rehber olacak bir dizi değerler ve ahlak sistemi geliştirmek.
Bu görev ya da davranışların yerine getirilmesi; bu dönemden başarıyla çıkmaya, bu görevlerin karşılanamaması ise ilerde sorunlara yol açabilir.
CİNSEL VE BEDENSEL GELİŞİM: Ergenlikte hızlı bir bedensel gelişim(değişim) vardır. Ergenlikte üreme özellikleri, kadınsı ve erkeksi özellikler belirginleşir. Kız çocukları doğduklarında binlerce olgunlaşmamış yumurtayla dünyaya gelirler, ancak ergenlikte bu yumurtalar olgunlaşıp adet kanaması şekline dönüşür. Bedensel gelişim açısından özellikle boy ve kilo gelişimi tepe noktasına ulaşır. Kızlarda 13-14, erkeklerde 15-16 yaşlarda en hızlı büyüme görülür. Bu yaşlardan sonra büyüme hızı yavaşlar.
Ergenlerin bedenlerinde görülen değişiklikler şunlardır:
· Boy uzaması ve ağırlık artışı: Boy uzamasında genetik etmenler çok önemlidir, bunun yanında çevresel etmenler (beslenme, spor) de önemlidir. Fazla kalsiyum zararlıdır. Karbonhidratın çok alınması boyun uzamasını engeller. Basketbol, voleybol, atletizm gibi sporlar boy uzamasını artırır.
Ağırlık artışı 3 alanda görülür: a. Kemik gelişimi, b. Yağlanma, c. Kas gelişimi
Kemiklerin boyu uzar, sert kemik dokusu oluşur. Yağ dokusu hızlı gelişir. Bu yağ dokusu kızlarda kalçaların yuvarlaklaşmasını sağlar. Erkeklerde karın bölgesi ve ensede yağ dokusu birikir. Yağlanmaya bağlı olarak cilt sorunları (sivilce) çıkar. Yağlanma saçlarda da kendini gösterir ve saçlar kepeklenir.
· Beden oranlarının değişmesi: Ergenlikte el ve ayak gelişmesi çok hızlıdır. Yüzde burun kemiği çabuk gelişir. Bedensel gelişim bitince orantılı gelişim görülür.
· Birincil cinsiyet özelliklerinin değişimi: Kızlar ilk adet görmeye başlar (mensturasyon dönemi). Kentte 12-13 ilk ay hali yaşıdır. Cinsel organlar ebat olarak büyür. Yumurtalıktaki olgunlaşmamış hormonlar olgunlaşmaya başlar. Rahim iç dokusu kanlanmaya ve kalınlaşmaya başlar. Menopoza kadar adet dönemi sürer (45 yaş). Menopoz, üremenin bitmesi demektir.
Erkeklerde penis: cinsel organ. Testis: erbezi torbası.
Ergenlikte testisler sperm üretmeye başlar. Sperm, bir canlının oluşmasına olanak tanıyan tohumlardır.
Boşalma (ejekülasyon): içinde spermin bulunduğu yapışkan sıvının dışarı atılmasıdır. İlk boşalma 12,5-14 yaşlarda görülür. Ani cinsel uyarımlar yaşanabilir.
Gece boşalmaları (rüyalanma): Uyku sırasında boşalma yaşanır. Rüyalardaki cinsel içeriğe bağlanır.
· İkincil cinsiyet özellikleri: İki cinsi birbirinden ayıran, görünüş farklılıkları ortaya koyan ve iki cinsi birbirine çeken cinsiyet özellikleridir. Örneğin; ses kalınlaşması, göğüs büyümesi, kalça büyümesi, kıllanma.
Kıllanma: Cinsel bölgede kıllar çıkar, koltuk altı kılları, göğüs kılları çıkar. En son sakal ve bıyık çıkar.
Ses değişimi: Kızlarda çocuk sesinden genç kız sesine geçiş olur. Erkeklerde kısıklaşma, çatallaşma ve kalın erkek sesi olur.
ERGENLİKTE CİNSEL YAŞAM: Erkek cinselliği ön plandadır. Kadın araç olarak görülür. Kadın evlenmeden önce cinsel ilişki yaşarsa cinayet konusu bile olabilir. Erkeklerde 16-19 yaş arasında ilk cinsel ilişki yaşanır.
Mastürbasyon: Normal bir cinsel davranıştır. İlki ve en erken yaşananıdır.
Bedensel gelişim karşısında bireyde kendine yabancılaşma olur. Birey “acaba bu ben miyim” diye sorar. Gelişimin hızlı olması yabancılaşmayı artırır.
Gelişime bağlı olarak sakarlık yaşanır. Sık sık düşme, elindekini düşürme görülür. Hormonal sistemin ergenliğe ayak uydurması sonucu sakarlık oluşur, fiziksel gelişim de sakarlığa yol açar. Ergenlikte yeni ölçülere ayak uydurma çabası vardır. Yeni beslenme alışkanlıkları örneğin ev yemeklerinden uzaklaşıp yağlı yiyeceklere yönelme ergenlik sivilcelerini artırır.
Ayna, ergenlikte başlı başına bir psikolojik araçtır. Aynanın karşısında özellikle kızlar saatlerini harcarlar.
Ergenler, kendileriyle, nasıl göründükleriyle ve başkalarının nasıl göründükleriyle çok ilgilidirler.
Bazı ergenler akranlarından daha erken, bazıları daha geç gelişir. Erkeklerde erken gelişimin olumlu özelliği vardır. Erkeklerde erken gelişim bir avantajdır. Popülerlik çok belirgindir.
Kızlar, akranlarından daha çabuk gelişirler. Yaşça daha büyük ve erken gelişen erkeklere ilgi duyarlar.
Araştırmalara göre ergenler cinsel eğitimi arkadaşlarından ve çeşitli yayınlardan öğreniyorlar. Annelerde kızları eğitmeye yönelik çaba varken, babalarda böyle bir çaba yok.
SOSYAL GELİŞİM: Ergenlikte kişi kimlik oluşturur. Kim olduğuna, yaşam felsefesine karar verir. Bazı durumlarda kişi (ergen) toplumun genelinin olumsuz ya da aykırı bulduğu kimlik özelliği seçer. Örneğin; çeteler, uyuşturucu kullanan çeteler, tarikatlar, terör grubu vs…
Ergenler yetişkinleri küçümseme, değerleri atma, farklı olma, bunun yanında da ait olma ihtiyaçları içindedir.
BİLİŞSEL GELİŞİM:Soyut düşünme vardır. Soyut kavramlar üzerine soyut düşünür, olasılıklar üzerinde düşünür, hipotez kurar, bunları test eder. Ergenlikte düşünce sistematiktir.
Ergenlerin kendi gözlerinde kendileri çok önemli olduğu için başkaları için de önemli olduklarını düşünürler. Görüntü ve davranışlarının sürekli başkaları tarafından izlendiği kanısındadırlar (Hayali seyirci). Kızlarda erkeklere göre daha fazladır.
AHLAK GELİŞİMİ: Kişinin beklentiler doğrultusunda davranması beklenir. Yasalar ve sosyal sistem karşısında iyi olmak vardır.
Ergendeki bedensel gelişme temelinin yanı sıra toplumsal ve ekonomik gelişmeler birbirlerini etkileyerek ve tamamlayarak ergenin sosyal olgunluğa erişmesini sağlamaktadır. Gençler hızlı beden gelişmelerine karşı değişik tepkiler gösterir. Bu değişikliklerin bir bölümü sevinç, bir bölümü üzüntü kaynağı olabilir.
İlköğretim ikinci kademe dönemine denk düşen bu dönemde dengeli ve uyumlu ilkokul çocuğu gider; yerine oldukça tedirgin, kuruntulu, güç beğenen, çabuk tepki gösteren bir ergen karşımıza çıkar. Duyguları inişli çıkışlıdır, çabuk üzülür ve birden sinirlenir. Olur olmaz şeyleri sorun yapar, tepkilerini önceden kestirmek mümkün olmamaktadır. Derslere ilgi azalır, çalışma düzeni bozulur. Bencilleşir, istekleri artar, konan yasakları saçma verilen hakları yetersiz bulur. Kendisine müdahale edilmesini istemez.
Ergenlik dönemi hayranlıkların ve tutkuların bol olduğu bir dönemdir. Bir öğretmen, bir sporcu ya da bir film artisti gibi.
Ergenlik dönemini ve onun getirdiği sorunları çocukluktan yetişkinliğe geçen her insan yaşamaktadır.
ERGENLİK SORUNLARI: Temel ergen problemlerinin dörtte birinden fazlası kişiler arası ilişkiler, duygular, olgunlaşma ve ergenlerin aileleri üzerinde odaklaşır. Bu alanlarda kızlar erkeklerden daha problemlidir.