DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞU

Çocukluk çağının en sık görünen rahatsızlıklıkarından olan Dikkat Eksikliği ve Hiğeraktivite Bozukluğu (DEHB) son derece önemli akademik, sosyal ve psikiyatrik sorunlara yol açabilen ve olumsuz etkileri yaşam boyu sürebilen nörobiyolojik bir rahatsızlıktır. DEHB'nin temel özelliği kalıcı ve sürekli olan dikkat süresinin kısalığı, engellemeye yönelik denetim eksikliği nedeniyle ortaya çıkan ataklık ve huzursuzluktur.
DEHB toplumda %6-7 gibi çok yüksek oranda görünen, çocuklukta başlayıp yetişkinlikte de devam edebilen bir rahatsızlıktır. 

BAŞLICA BELİRTİLERİ

-Dikkat Eksikliği: Çocuğun basit bir uyaran ile dikkatinin kolayca dağılması; yaşına, sosyal ve kültürel özelliklerine göre konssantre olmakta zorluk çekmesi; sık sık basit hatalar yapması ve ssabır gerektiren işlerden kaçınmasıdır. Bu çocukların dikkat ve konsantrasyonları genellikle zihinsel çaba gerektiren ve uzun süren işlerde bozulur ve dikkat problemleri yaşar. Ayrıca dikkat eksikliği olan çocukların büyük bölümü hiperaktivite göstermezler. Dikkat eksikliği okul öncesinde yeterince oyuna konsantre olamama ve sık etkinlik değiştirme ile kendini gösterir. Okul döneminde ise tahtada yazılanları takip etme, ders dinleme, defter tutma, ödevleri akılda tutma, günlük programları organize etmede sorun yaşanır.

-Hiperaktivite: Çocuğun yaşına göre çok daha hareketli, aceleci veya çok konuşkan olmasıdır.  Çocukların erişkinlere göre hareketli olması çok normaldir ancak çocuğun ve ailesinin hayatını etkileyecek, okulda sorunlara neden olabilecek düzeydeki hareketlilik hiperaktivite belirtisi olabilir. Bu çocukların elleri ayakları kıpır kıpırdır, sınıf gibi oturulması gereken ortamlarda yerinden kalkma, gezinme gibi davranışlar vardır,devamlı hareketlilik ve çok konuşma gözlemlenir.

-Dürtüsellik: Fiziksel olarak riskli davranışlar, başkalarının sözünü kesme, düşünmeden eyleme geçme, sıra bekleyememe, tehlikeye eğilim, macera arayışı gibi belirtiler gösterir ve bu nedenle başları sık sık kazaya girer.

NEDENLERİ

Kanıtlanmış kesin nedenlerden söz etmem mümkün olmasa da DEHB'in oluşumunda psikososyal ve biyolojik etmenlerin varlığının rol oynadığı düşünülmektedir.

ALT TÜRLERİ

-Dikkat Eksikliğinin Ön Planda Olduğu Tip
    -Okuldan eve döndüğünde ödevinde ait detayları unutur. 
    -Genellikle sevdiği oyuncağı ile daha uzun süre oynar
    -Ödevini yapmadığı için veya yaptığında ödevi hatalar içerdiğinden öğretmeninden sık sık azar işitir
    -Sesler ve ilgisiz şeyler dikkatini kolayca dağıtır
    -Ayrıntılara dikkat etmekte zorlanır
   -Talimatlara nadiren uyar
   -Ödev ve etkinlikler için gerekli olan malzemeleri sıklıkla unutur ve kaybeder
   -Bir etkinliği bitirmeden diğerine atlar

-Hiperakvite Dürtüselliğin Ön Planda Olduğu Tip
  -Belirli bir süre boyunca sakin durmakta güçlük çeker
  -Daima kıpır kıpırdır, zıplar, koşar, ellerini ve ayaklarını sabırsızca oynatır
  -Sabırsızlık ve dürtüsellik nedeniyle sırasını beklemekte güçlük çeker ve aralara girebilir
  -Karşısındaki sorusunu tamamlamadan cevap verme eğilimindedir
  -Düşünmeden hareket eder bu yüzden kaza riski yüksektir

-Kombine Tip
  -Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite aynı anda görülür

TANI VE TEDAVİ
DEHB tanısının Çocuk ve Ergen Psikiyatristi ile birlikte konulması önemlidir. Detaylı incelemeler sonucunda Çocuk ve Ergen Psikiyatristinin tanısı önemlidir. İncelemeler sırasında ailenin ve öğretmenlerin görüşleri de çok önemlidir.

Tedavi DEHB'i olan her çocukta farklıdır. Önemli olan Çocuk ve Ergen Psikiyatristinin verdiği ilaçları uygun dozda ve zamanında çocuğa vermektir. Ayrıca ilaç tedavisinin yanında çocukla psikoterapi ve aile terapisi ilaç tedavisini destekleyecektir. 


ANNE BABALARA ÖNERİLER
1. Pozitif Motivasyon
-Çocuğa karşı dostça, pozitif ve olumlu yaklaşmaya çalışın
-Sadece başarıyı değil gösterdiği çabayı takdir edin
-Aynı anda bir kaçına değil bir tane etkinliğe yoğunlaşmasını sağlayın
-Geçmişte yaptığı hataları öne sürüp tazelemeyin
-Çocuğun yaşıtları ile arkadaşlık kurmasına olanak sağlayın

2.Yapılandırma
-Günlük programlar düzenleyin. Her etkinlik için süre belirleyin. Belirlediğiniz süre çocuğun dikkatini aşmayacak düzeyde olmalıdır. DEHB olan çocuklar için ideal çalışma süresi 20 dk. Planlarınızı 20şer dakika üzerinden kurmaya çalışın

3.Kesinlik
-Çocukla birlikte anlaşılır kurallar belirleyin. Kurallar kısa ve net olmalı
-Puanlama sistemi geliştirin

4. Anlaşılır Basit İletişim
-Çocukla her zaman sakin bir tonda konuşun
-Mecazi, alaycı tarzda konuşmayın
-Kısa geri bildirimler kullanın
-Mimikler, ses tonu ile kararlılığınızı ifade edin