AİLE İÇİ İLETİŞİM BECERİLERİ

Aile İçi İletişim

İletişim, en az iki kişi arasında sözel ve sözel olmayan mesajların iletilip alınmasıdır. İletişim günlük yaşantımızda, evde, okulda, işte, sokakta, hayatın her alanında sahip olduğumuz bir güçtür. Kimi zaman bu iletişim gücü o kadar güçlüdür ki insanlar bakışlarıyla çok rahat anlaşabilirler. Kimi zamanda iletişimin gücü o kadar zayıflar ki insanlar aynı şeyi söyleseler de anlaşamazlar, ses tonu yükselir, kızgınlıklar artar ve kalp kırıklıkları çoğalır. İletişim öyle bir şeydir ki bazen gül bahçesinin içerisinde gülün kokusundan kendinizden geçersiniz bazen de gül bahçesinde her tarafınıza dikenler batar.

Evlilik hayatında da iletişim çok önemlidir. Birbirleriyle iletişim kuramayan çiftlerin evlilik doyumlarında düşüş gözlenmektedir. İletişim eksikliğinin var olduğu evliliklerde problem çözme becerileri de düşüktür. İletişimsiz ailelerde yetişen çocukların sorun çözme ve kendine güven düzeyleri sorunlu olabilmektedir.

İletişim sözlü ve sözsüz iletişim olarak ikiye ayrılır. Sözlü iletişim; karşıdaki kişiye ağzımızdan çıkan her kelimeyle gönderdiğimiz mesajlardır. Sözsüz iletişim ise ağzımızdan çıkan her kelimenin yanında kullandığımız el kol hareketleri, yüz ifadeleri, beden duruşumuz, ses tonumuz kısacası jest ve mimiklerimizdir. İletişimde karşıdaki kişi ağızdan çıkan kelimeden ziyade onun nasıl söylendiği, hangi tarzda ifade edildiğine odaklanmaktadır. Örneğin; akşam yemeğinde masadan kalkan erkek eşine sıradan tek düze bir şekilde “eline sağlık” dese, bir başka akşamda sıcak ve samimi bir ses tonuyla “ellerine sağlık canım çok güzel olmuş yemeklerin” dese aradaki farkı çok rahat bir şekilde ayırt edebiliriz. Araştırmalar verilmek istenen mesajın %65’nin sözel olmayan yollarla (beden dili, jest ve mimiklerle) %35’nin sözel ifadeyle iletildiğini göstermektedir.

Aile içi iletişim ailede yaşayan bireyler için hayati önem taşımaktadır. Ailede yetişen çocukların kişilik gelişimlerinde ailenin kullandığı dilin önemi büyüktür. Ailenin çocuğun gelişim dönemlerini bilmeleri, çocuklarına anne baba gibi davranmaları, onların kişiliklerine saygı duyarak konuşmaları, sorunları çözme tarzında iletişimi kullanmaları o çocukları ileride yetişkin yaşamında etkili iletişimi kullanan bireyler yapacaktır.

Etkili iletişim için ailenin yaşamında dikkat etmesi gereken bazı noktalar vardır:

-          Saygı Duymak: Karşımızdaki kişilere saygı duymak onların varlığını kabul etmek anlamına gelir. Saygı duymak karşımızdaki kişiye değer verdiğimizi, onu önemsediğimizi gösterir. Evlilik hayatında çiftlerin birbirlerine saygı duymaları birbirlerini benimsemelerini kolaylaştıracaktır. Çiftlerin birbirleriyle iletişimlerini kuvvetlendirecektir. Çocuklarla kurulan iletişimi güçlendirecek, çocuklar kendilerinin değerli olduklarını hissedeceklerdir.

-          Doğal Davranabilmek: Karşımızdaki kişiye abartıdan uzak, duygularımızı doğal bir şekilde yansıtabilmek iletişimi güçlendirir. Abartılı ifadeler kişinin kendisinin umursanmadığı, abartılı tepki verenin de dinlemek istemediği mesajını verir. Evlilikte çiftler birbirlerini doğal şekilde dinlediklerinde eşler arası iletişim ve anlaşılırlık hissi daha kuvvetlenecektir. Çocuklarla iletişimde çocuğun duygularını anlamaya çalışmak, hissettiklerini normal şekilde paylaşmak çocuğun ailesine duyduğu güveni artıracaktır.

-          Empati: Empati, kendimizi karşımızdaki kişinin yerine koyup onun duygu ve düşüncelerini hissetmeye çalışmaktır. Empati karşıdaki kişinin duygularının düşüncelerinin ötesine geçmez. Karşımızdaki kişinin penceresinden olaylara bakmamızı sağlar. Bazen çevremizdeki kişilerin tüm duygusallıklarıyla empati düzeyini aşıp sempati düzeyine ulaştığını görürüz. İletişimde sempati kurmak karşımızdaki kişiyi anlamamızı engeller.

-          Dinleme: Karşımızdaki kişiyi etkili bir şekilde dinlediğimizde onun hem söylediklerine, hem söyleyiş tarzına ve jest-mimiklerine odaklandığımızda kişinin ne söylemek istediğini çok daha rahat bir şekilde anlayabiliriz. Bu durum anlatan kişinin dinlenildiği hissini kuvvetlendirir ve anlatmak istediklerini rahatça anlatmasını sağlar. Evlilikte dinleme becerisi çok önemlidir. Genellikle çiftlerden birisi eşim beni dinlemiyor, dinliyormuş gibi yapıyor der. Dinlenilmediğini hisseden çiftler iletişime belirli süre sonra kendisini kapatır. Araya mesafe girdikçe iletişim kopuklukları hızlanır. Çocuklar içinde aynı düzen geçerlidir. Çocuklar ailelerini çok iyi filtre ederler. Her davranışlarını, söylediklerini kaydederler. Çocuklar iletişim kurmak istediklerinde anne babasının tavırları çocuğun büyüdükçe anne babasına bir şey söylememe davranışına dönüşebilir.

Aile İçi İletişim Kurarken Sıklıkla Yapılan İletişim Hataları

İletişim hataları genellikle konuşurken dikkat etmeden, karşıdaki kişiyi umursamadan bazen farkında olmadan onun kişiliğine yönelik yapılan kırıcı davranışlardır. Bu davranışlar belirli bir süre sonra kişide kendisinin anlaşılmadığı, umursanmadığı, konuşsam ne olacak yine aynı tepkiyi verecek düşüncesine neden olur.

Aile içi iletişimde sıklıkla bu tür hatalar yapılmaktadır. Çiftlerin birbirlerine söyledikleri, çocuklarıyla kurdukları yanlış iletişim ilerleyen zamanlarda kendisini iletişim kurma isteksizliğine dönüştürür. Aile içerisinde kopan iletişim çiftler arasındaki yakınlığı ve sıcaklığı azaltırken, çocukların aileden kopmasına ve riskli davranışlara açık hale gelmesine neden olabilir.

Sıklıkla yapılan iletişim hataları şunlardır:

-          Emir Vermek, Yönlendirmek: Kişide zorla bir şeyi yaptırmaya yönelik cümlelerdir. Kişi diğer kişinin istediğini yapma zorunluluğu hisseder. Bazı ailelerde emir vermek askeri kamplar gibi sıkıdır. Bu durum kişinin duygusunun önemsiz olduğu mesajı verir.

-          Sürekli Uyarmak, Göz Dağı Vermek: Sürekli bir konu hakkında uyarmak o kişide isteksizlik ve umursamazlık yaratacaktır. Sürekli aynı şeylerin tekrar edilmesi kişinin o şeyleri kulak ardı etmesine neden olur. Sürekli bir konuda uyarmak kişinin isteklerine saygı duyulmadığı mesajını verir ve kişide öfke ve kızgınlık duygularını ortaya çıkarır. Gözdağı vermede de kişi istediğini yaptırmak için davranışı belirli koşullara bağlar. Özellikle çocuklarda kullanılan bu yöntem ilk başlarda işe yarasa da sonrasında çocuğun aileyi kullanma biçimine dönüşecektir.

-          Sürekli Öğüt Vermek ve Çözüm Önerileri Getirmek: Bu mesajlar kişide kendisinin hiçbir işi halledemeyeceği mesajını verir. Aileye bağımlı çocuklar ve eşler oluşturur. Kendi işlerini kendileri yapamazlar, birisinin önerisine, nasihatine ihtiyaç duyarlar.

-          Yargılamak, Eleştirmek: Bu mesajlar kişide diğer hatalara göre daha fazla etki bırakır. Yargılama ve eleştirme kişilik üzerinde olumsuz etkilere sahiptir. Özellikle çocukların sürekli eleştirilmesi çocukların kendilerini değersiz ve önemsiz hissetmesine neden olmaktadır. Ayrıca sürekli yargılama ve eleştirme çocukta inkarcılık ve yalancılık davranışlarını geliştirir.

-          Sürekli Övgü: Övgü ilk başta olumlu bir hava verir ancak aile sürekli bir şekilde çocuğu övdüğünde çocuk olduğundan daha fazlasını görür kendinde. Bir balon gibi sürekli şiştikçe patlaması da şiddetli olacaktır. Balon patladığında çocuğun uğradığı yıkım onu olumsuz etkileyecektir. Çocukların yaptıklarına odaklanılıp yaptıklarını övmek onlar açısından daha sağlıklıdır.

-          Ad Takmak, Alay Etmek: Bu tür mesajlar kendilik algısı üzerinde olumsuz etkiler yaparlar. Evli çiftlerin birbirlerine taktıkları adlar, lakap kişinin kendisini önemsiz hissetmesine neden olmaktadır. Çocuklara sevgi göstermek adına onun vücuduyla veya başka bir şeyle ad takmak onun kişiliğini olumsuz yönde etkileyecektir.

-          Sürekli Sorgulamak: Bu tür mesajlar kişilerin sorgu odasında olduğu izlenimi verir. Kişi kendisine güvenilmediğini hisseder. Sürekli neden, niçin gibi sorular insanda bıkkınlık yaratır. Sürekli sorgulamak, sorular sormak özellikle çocukları yalana teşvik eder.

Tüm bu engeller bazen aile içi ilişkileri çok olumsuz etkileyebilmektedir. Aileler bu olumsuzlukları aşmak ve aile içi iletişimi güçlendirmek için bunlara dikkat etmelidir².

-          Aile üyelerinize karşı ilgili olun. Onların hatırlarını sorun, onlarla dertleşin, ortak paylaşımlarda bulunun.

-          Aile üyelerinizin anlattıklarını can kulağıyla dinlemeyi öğrenin.

-          Aile üyelerinizin duygularına karşı hassas olun.

-          Sabırlı ve sakin olun. Hemen hükme varmaya çalışıp acele kararlar vermeyin.

-          Sürekli eleştiren, ters cevap veren, suçlayan, kalp kıran birisi olmaktan kaçının. Anlayışlı ve olgun olmaya özen gösterin.

Aile içi ilişkileri güçlendirecek öneriler²:

-          Her akşam evde bir araya geldiğinizde aile üyelerinize günlerinin nasıl geçtiğini sorun

-          Ailenizin her bir üyesine haftada en az dolu dolu bir saat ayırdığınızdan emin olun.

-          Canınızı sıkan bir konu olduğunda ailenizden tavsiyeler isteyin

-          Her hafta belirli gün ve saatte aile üyeleri bir araya gelmeye, birlikte bir şeyler yapmaya özen gösterin.

-          Her hafta ailecek yapabileceğiniz bir etkinliğiniz olsun

-          Ailenizdeki her bireyin düşünce, duygu, ilgi ve isteklerini ciddiye alın ve saygı gösterin.

-          Ailenizden hiç kimseye asla kötü söz söylemeyin ve kötü davranışta bulunmayın.

-          Davranış ve tutumlarınızla aile üyelerinize örnek olun.

-          Aile üyelerinizin bireyselliklerine saygı gösterin.