0-2 YAŞ ÇOCUKLARIN GELİŞİM ÖZELLİKLERİ

Bir Bebeğin En Temel İhtiyacı: Güven Duygusu
Bebeğin en temel ihtiyaçlarından biri güven duymaktır. Bebeğe dokunmak, kucaklamak, onunla konuşmak, rahat etmesini sağlamak, ihtiyaçlarını zamanında, sevgi dolu ve tutarlı şekilde karşılamak, bebeğin ihtiyaç duyduğu güvenlik duygusunu geliştirir. Güven duygusu yeterince gelişen bebek dünyayı tanımak için hevesli olur.

Bir Bebek Başka Nelere İhtiyaç Duyar?
• Ağlama ve agulamalarına cevap veren, onu rahat ve güvende tutan büyükleri tarafından sevilmeye ve onları sevebilmeye,
• Yeni fiziksel becerileri geliştirebilmek için hareket etmeye,
• Güvenli ortamlarda güvenli oyuncak ve eşyaları keşfetmeye,
• Konuşulan dili duymaya ve bazı sesler çıkarmaya...
Ayrıca 1-2 yaşları arasında enerjisini boşaltabileceği, merak duygusunu giderebileceği ortam ve girişimlere ihtiyaç duyar.

Kız mı Erkek mi?
Doğum öncesi dönemde cinsiyet bebeğin en temel özelliklerinden biri olarak görülür. Hamile birine sorulan ilk sorulardan biri bebeğin cinsiyetinin ne olduğu şeklindedir. Yaşanılan toplumun geleneklerine ya da ailenin beklentilerine bağlı olarak belli bir cinsiyetin tercih edilmesi sıklıkla rastlanan bir durumdur. Oysa doğal yollarla gerçekleşen bir hamilelikte, kadın ya da erkeğin çocuğun cinsiyetini
belirleyecek bir şey yapabilmeleri kesinlikle mümkün değildir. Bebeğin cinsiyeti hamileliğin 12. haftasından sonra öğrenilebilmektedir. Doğum öncesi dönemde bebeklerde çok fazla cinsiyet farklılığı olmaz.
Doğmadan önce;
• Erkek bebekler kızlara göre daha fazla hareket ederler.
• Kız bebekler dışarıdan gelen etkilere erkeklere göre daha fazla tepki verirler.
• Kızlar daha hızlı gelişirler. Ancak doğum anında erkekler daha uzun ve ağır olurlar. Buna karşın kızların da doğduklarında kemik yapıları daha gelişkindir.
• Erkek bebeklerde düşük oranı daha fazladır.
• Doğumla gelen yapısal bozukluklar, doğum sırasında yaralanma vb. problemler erkek bebeklerde daha çok görülür.
Doğal yollarla gerçekleşen bir hamilelikte anne ya da baba, çocuğun istedikleri cinsiyette doğmasını sağlayacak hiçbir şey yapamazlar.
Erkek bebekler hem doğum öncesinde hem de doğum
sonrasında kız bebeklere göre daha hassastır.

Yeni Doğan (0–1 Aylık) Bebek Neler Yapabilir?
• Ayakları yere değecek şekilde tutulduğunda bacaklarını yürümeye benzer bir şekilde hareket ettirir.
• Gözleriyle anneyi izler.
• Ağlayarak ilgi çekmeye çalışır.
Anne Baba Nasıl Yardımcı Olabilir?
• Egzersizler bacak kaslarını geliştirir. Yürüme oyunları erken yürümeyi sağlar.
• Ağlayan çocuğun anne baba ile iletişim kurmaya çalıştığı unutulmamalıdır. Yeni doğan döneminde bebek ağladığında ihtiyacının hemen karşılanması önemlidir.

1–2 Aylık Bebek Neler Yapabilir?
• Heyecanlandığı zaman tekmeler atar ve kollarını sallar.
• Hareketsiz durumda ya da uyku sırasında eller kapalı, parmaklar içe kıvrılmıştır.
• Yüzükoyun konumda baş hemen yana çevrilir, kol ve bacaklar bükülür, dirsekler gövdeden ayrı durur, kalçalar biraz yukarı kalkmış konumdadır.
• Sert bir zeminde ayakta durma pozisyonuna getirildiğinde ayaklarını yere basar, gövde dikleşir, genellikle ileriye doğru otomatik bir yürüme hareketi yapar.
• 5–6 haftalığa doğru insanlara gülümsemeye başlar.
• Yakında konuşan kişinin yüzüne bakabilmek için ona doğru döner.
• Elini ağzına götürüp parmak emmeye başlar.
Anne Baba Nasıl Yardımcı Olabilir?
• Bebeğin karşısına geçip göz göze gelerek yumuşak bir tonla konuşulabilir. Karşılıklı olarak gülümsenir.
• Hoş bir tonla abartılı mimikler yapılabilir. Bebek bir süre sonra yetişkini taklit etmeye başlayabilir.

3–4 Aylık Bebek Neler Yapabilir?
• Yüzükoyun konumda destek alarak başını ve göğsünün üst kısmını kaldırır.
• Bir oyuncak (örneğin çıngırak) tutabilir.
• Sırt üstü yatıp parmaklarıyla oynayabilir.
• Görüş alanı içindeki nesneleri tutmak, hissetmek, ağzına götürmek ister.
• İnsanlarla ilgilenir, birlikte zaman geçirdiği kişileri tanır, yalnız kaldığında sıkılır.
• Tanıdık durumlara tepki vermeye başlar. Örneğin yemek, banyo gibi faaliyetlere gülümseyerek tepki verir.
• Kumru gibi ses çıkartmaya (cıvıldamaya) başlar.
• Bebek rastlantı sonucu ortaya koyduğu davranışı sürekli olarak tekrarlar. Bu tekrarlar alışkanlık hâline gelir.
Anne Baba Nasıl Yardımcı Olabilir?
• Kucağa alındığında başını dik tutabilmesini sağlamak için sesli bir oyuncak sallanabilir.
• El ve ayak bileklerine renkli ipler ya da bilezikler bağlayarak izlemesi sağlanabilir.
• Görüş alanı içerisine çıngırak ya da yumuşak oyuncaklar konulabilir.
• Çeşitli sesler çıkartarak bebekle konuşulabilir. Bebeğin verdiği sesli tepkiler dinlendikten sonra, bu sesler taklit edilebilir.
• Bebeğin tüm davranışları, jest ve mimikleri övgülerle ödüllendirilebilir.

6 Aylık Bebek Neler Yapabilir?
• Koltuk altından tutulduğunda başını dik tutabilir, beden ağırlığının çoğunu taşıyabilir.
• Beşikte ya da bebek sandalyesinde destekle oturur, çevresine bakmak için başını sağa sola çevirir.
• Onu kucağına almaya çalışan kişiyi ayaklarıyla itmeye çalışır, hatta kendi kendine kalkma girişimlerinde bulunur.
• Hareket ederken sırtını dik tutar ve dengesini sağlar.
• Avuçla kavrarken tüm elini kullanır.
• Her şeyi ağzına götürür. Bu sayede dış dünyayı tanımaya başlar.
• Tanıdığı kişilere daha çok gülümser. Onların yanında sakinleşir.
• Bağlılık geliştireceği kişileri seçmeye başlar. Yaklaşık 8. aydan itibaren yabancılara yönelik açık bir çekingenlik
sergiler.
• Tek heceli sesler çıkartmaya başlar.
• Eğleniyorken neşe çığlıkları atar.
• Kızdığında bağırır.
• Gördüğü nesneyi almak için uzanır.
• Bilerek yaptığı yeni davranışlar edinir.
Anne Baba Nasıl Yardımcı Olabilir?
• Dışarıya çıkarken ya da alışveriş yaparken bebek bir kanguru aracılığıyla taşınabilir. Bebek bu sayede kendisini annenin beden hareketlerine uydurmayı öğrenebilir. Ayrıca nefes alıp vermesini anneye göre ayarlayabilir.
• 10 dakikayı aşmamak kaydıyla sırtını ve yanlarını destekleyerek oturması sağlanabilir.
• Farklı yönlerden seslenilerek değişik pozisyonlara dönmesi sağlanabilir.
• Yüzükoyun konumda yatarken biraz uzağa sevdiği oyuncak konulur ve oraya doğru sürünerek gitmesi sağlanabilir. Bu esnada vücudunu hareket ettirebilmesi için tabanlarından destek verilmelidir.
• Çocuğun uzanabileceği mesafelerde tehlikeli olabilecek küçük nesneler bulundurulmamalıdır.
• Bebek yabancılardan tedirgin olmaya başladığında, tanımadığı kişilerin kucağına verilmemelidir
• Mutsuz olduğunda yalnız bırakılmamalıdır.
• Bebeğin çıkarttığı sesler tekrar edilebilir.
• Yumuşak bir sesle çocuk şarkıları ya da ninni söylenebilir.
• Kimlik duygusunun gelişimine yardımcı olmak için aynada yansıması gösterilebilir. Adı yüksek sesle söylenip dikkat çekilebilir.

9 Aylık Bebek Neler Yapabilir?
• Eşyalara tutunarak ayağa kalkabilir.
• Yerde tek başına ve desteksiz 15 dakika oturabilir.
• Yerde yuvarlanır. Bir o yana bir bu yana dönerek ilerler.
• Emeklemeye çalışır.
• Belli insanlara bağlanır. Kendisine bakan kişiyi hep yanında ister.
• Baba, mama gibi iki heceli sesler çıkartır.
• Oynadığı bir oyuncağın üstüne örtü örtüldüğünde arar.
Anne Baba Nasıl Yardımcı Olabilir?
• Ata biner gibi dize oturtularak bazı oyunlar oynatılabilir. Böylece bebek hareket ederken beden duruşunu ayarlamayı öğrenir.
• Oyuncağı biraz yüksek bir yere (örneğin kanepenin üstüne) konulur ve böylece tutunarak kalkması, oyuncağı alması sağlanabilir. Aldığında alkışlanabilir.
• Mama sandalyesi, koltuk, sedir vb. yüksek bir yerde otururken aşağı güvenle fırlatabileceği küçük oyuncaklar verilebilir.
• Yanından ayrılırken onu öpüp “Allahaısmarladık” denebilir. Yanına gidildiğinde özel bir şekilde selamlanılabilir. Bu tür tepkiler bebeğin sosyalleşmesine yardımcı olur.
• Bebekle açık ve anlaşılır biçimde konuşup tepki vermesi sağlanabilir.
• Severek oynadığı oyuncak ondan alınıp ucu görünecek şekilde örtünün altına konulabilir. Bebek, örtüyü kaldırıp oyuncağı bulursa ödüllendirilebilir. Bulamazsa oyuncak örtünün altından çıkartılıp gösterilebilir. Tekrar aynı şekilde saklanıp bulması beklenebilir.

12 Aylık Bebek Neler Yapabilir?
• Destek almadan bir süre ayakta durabilir.
• Tek elinden tutulduğunda yürür.
• Yabancı insan ve yerlere ilişkin korku ve tepkileri artabilir.
• “Hayır” dendiğinde yapacaklarından vazgeçebilir.
• El sallayabilir.
• Günlük alışkanlıklar kendini güvende hissetmesine, değişiklikler ise huzursuzluk yaşamasına neden olabilir.
• 12–18 ay arasında ilk anlamlı sözcüklerini kullanmaya başlar. Örneğin “fu” diyerek su isteyebilir.
• Semboller kullanmaya başlar. Örneğin araba yerine “düt” diyebilir.
Anne Baba Nasıl Yardımcı Olabilir?
• Anne babaya yürüyerek gelmesi için teşvik edilebilir.
• Eşyalar birbirlerinden uzaklaştırılarak arayı tutunmadan yürümesi sağlanabilir.
• Evdeki eşyaların bebek ayağa kalkmak için tutunduğunda devrilmeyecek türden olması sağlanmalıdır.
• Yürümeye yeni başlayan çocuk bir süre sık sık düşeceği için, evde onun zarar görmesini engelleyecek önlemler alınmalıdır. Örneğin köşeli eşyalar kaldırılmalı ya da köşeleri sünger ve benzeri malzemeyle kaplanarak güvenli hâle getirilmelidir.
• Tatil vb. bir sebeple evden uzaklaşmak gerekirse çocuğun alıştığı eşyalar birlikte götürülebilir.
• Bebeğin kullandığı semboller yetişkinler tarafından kullanılmamalıdır. Örneğin bebek araba yerine “düt” dediğinde “Evet o bir araba” denebilir.

18 Aylık Bebek Neler Yapabilir?
• İleriye doğru, yanlamasına ya da arkaya yürüyebilir.
• İpe bağlı bir oyuncağı çekebilir, itebilir veya oyuncak kamyonuna binebilir.
• Koşabilir ama hâlâ sık sık düşer.
• Yürürken oyuncak taşımayı sever.
• Elinden tutulduğunda yavaşça merdivenden yukarı çıkabilir.
• Tahta küplerden üçlü kuleler yapar.
• Başta annesi olmak üzere tanıdık yetişkinlere duygusal açıdan hâlâ bağımlıdır.
• Bebeğine yemek yedirme, onu uyutma gibi basit günlük faaliyetlerden bazılarını kendince taklit eder.
• 12–18. aylarda 30 civarında sözcük söyleyebilir. 16- 20. aylarda yaklaşık 50 sözcük kullanabilir.
• Belli eşyaları belli yerlerde bulmayı, belli zamanlarda belli şeylerin olmasını bekler.
• Sürekli yeni şeyler dener, öğrendiklerini uygular.
• Bir nesne o an ortamda olmasa bile onun adını hatırlayabilir.
Anne Baba Nasıl Yardımcı Olabilir?
• Oyuncakları itip çekerek ona model olunabilir. Giyinip soyunma, yemek yeme gibi faaliyetleri kendi başına yapması teşvik edilebilir.
• Merdiven çıkarken elinden tutulabilir.
• Diğer çocuklarla bir arada olması ve onlarla oynaması sağlanabilir.
• Bebekle mümkün olduğunca çok konuşulmalıdır. Her yerde her şeyin ismi söylenebilir, sayılar kullanılmaya başlanabilir. Örneğin “Bakalım tabakta kaç bisküvi var? 1, 2, 3. Evet 3 bisküvi var.” gibi.
• Çocukla baskısız ve kaygısız biçimde konuşulmalıdır.
• Resimli kısa hikâye kitabı okunabilir, bebeğin bildiği nesnelerin adı söylenerek kitapta göstermesi istenebilir.
• İki komut içeren cümleler söylenebilir. Örneğin “Bebeğini al, yanıma gel.” gibi.