UMUT, UMUTSUZLUK VE PSİKOPATOLOJİ

UMUT, UMUTSUZLUK VE PSİKOPATOLOJİ
Özgür TÖNBÜL
Psikolojik Danışman

Umut; “ummaktan doğan güven duygusu” olarak tanımlanmaktadır.1 Ummak beklentileri içeren bir bekleyiştir. Umut ve güven insanın olumlu düşünceleri sonucu oluşan olumlu duygulardır.
Umutsuzluk ise bir olay karşısında duyulan beklentilerin olumsuz yönde olması veya beklentilerin olumsuz yönde gittiği sanrısıdır. Bu duygu çoğu zaman ve hiçbir şekilde gerçekleşmeyecek olan veya böyle olacağı sadece düşünülen beklentiler söz konusu olduğunda kendini belli eder.
Dinsel açıdan umut bir erdemdir. Umutsuzluk ise Tanrı’ya isyan olarak tanımlanmaktadır. Çoğu dinlerde inanç ile umut birliktedir. Mitolojilerde de umut kavramı farklı hikayelerle anlatılmıştır. Pandora’nın Kutusu hikayesine göre; Zeus kendisinden ateşi çalıp insanlara veren Prometheus’un kardeşi Epimetheus’a Pandora’yı eş olarak gönderir. Zeus Pandora’ya evlilik hediyesi olarak topraktan yapılmış çömlek benzeri bir kavanoz hediye etmiştir ama bu kavanoz asla açılmamalıdır. Bir süre sonra merakına yenilen Pandora kavanozu açar ve içindeki tüm kötülükler dünyaya yayılmaya başlar. Ancak son anda kutuyu kapatır bu da insanların içindeki “umut”tur; kötülüğün yayılmamış olması umudu…2
Yaşamın ilk evrelerinden günümüze kadar insanlar hep umut dolu olmuşlardır. Geleceklerini, hayatlarını, hayallerini hep umut etmişlerdir. Dinler, yaşam biçimleri, kültürler umudun önemini vurgulamışlardır. Ancak insanlar bir taraftan bu kadar umutla iç içeyken, bazı insanlar umutsuzluk girdabında boğulmuşlardır. Sartre’ye göre umutsuzluk, insanoğlunun kendisine karşı hazırlayabileceği suikastlerin en korkuncudur. Umutsuzluk manevi bir intihardır.
Umutsuzluk, nevrozlu kişilerin mutluluklarını gölgeleyen düşünce yapılarının en önemlilerindendir. Umudu olan insan her türlü zorluğu göğüsleyebilir, tüm acı ve sıkıntılara katlanabilir. Çoğu kişide de umutsuzluk duyguları derinlere bastırılmıştır ve bu duygu başarı ve mutluluğu engeller. Umutsuzluk girdabına giren birçok kişinin hayat hikayelerinde travmatik yaşantılar görülmektedir.3
Umutsuzluk karamsarlığı da beraberinde getirmektedir. Maruz kalınan yaşam olayı karşısında olumsuz düşünceler harekete geçmekte ve olumsuz duygular peşi sıra ortaya çıkmaktadır. Bir insan durup dururken umutsuzluğa düşmemekte, özellikle bir yaşam olayının var olması gerekmektedir. Yaşanan olumsuzluklarda birlikte hayata karşı beklentiler düşmekte, umutlar azalmaktadır. Umutsuzluk arttıkça insanın kendisine, geleceğine ve çevresine karşı karamsarlık düzeyi de artmaktadır.
Umutsuzluk birçok psikolojik rahatsızlıkların temelini de oluşturmaktadır. Umutsuzluk, kişinin iyilik halinden yoksunluğunu, isteksizliğini ve amaçsızlığını içermektedir.4
Umutsuzluk yetişkinler gibi çocuklarda da görülebilen bir duygudur. Bowlby’nin çocuklarla yaptığı “bağlanma” araştırmaları bebeklik çağındaki çocukların terk edilme durumlarına karşı umutsuzluk yaşadıklarını göstermektedir. Bebeklik döneminde yaşanan bağlanma sorunlarında umutsuzluk özellikle “bebeklik depresyonu”nu tetiklemektedir. Ayrıca 1-3 yaş çocuklarında “ayrılma anksiyetesi bozukluğu” görülebilmektedir. Bebeklik ya da çocukluk dönemindeki umutsuzluk duyguları “tepkisel bağlanma bozukluğu”na temel teşkil etmekte ve bu çocukların başkaları ile güvensiz ortamlarda bağ kurma çalışmaları ve daha çok travmaya maruz kalmalarına neden olabilmektedir.
Ergenlik ve yetişkinlik dönemlerinde ise umutsuzluk daha çok “depresyon” ile iç içedir. Birçok kişi psikiyatriste mutsuzluk ve umutsuzluk belirtileri ile başvurmaktadır. Beck hastaların %78’den fazlasının geleceğe umutsuz baktıklarını belirtmiştir.5 Depresyon olumsuz düşüncelerin ve duyguların yoğun olarak yaşandığı bir rahatsızlıktır. Depresyonun bilişsel açıklamasında kişinin kendisi, çevresi ve geleceği ile ilgili olumsuz inançları ve umutsuzluğu vurgulanmıştır. Beck’in depresyon çalışmalarında ve ölçek geliştirme araştırmalarında umutsuzluk önemli bir yer tutmuştur. Depresyonun psikanalitik açıklamasında da yitirilen sevgi nesnesinin kaybı ve ona eşlik eden umutsuzluk duygusu yer almıştır. Freud “Yas ve Melankoli” çalışmasında sevgi nesnesinin kaybının gerçek bir yas gibi yaşanabileceğini ve bu süreçte umutsuzluğun belirleyici olduğuna değinmektedir.
Umutsuzluk ayrıca depresyonun bir ileri boyutu olan intiharda kendini en çok belli eden duygudur. İntihara eğilimli kişiler yoğun depresif duyguları olan, umutsuzluk ve çaresizlik içerisindeki insanlardır.
İnsan umudu var olduğu sürece yaşamdan zevk alacak ve diğer insanlara faydalı olabilecektir.
KAYNAKÇA
1. TDK Türkçe Sözlük
2. tr.wikipedia.org/wiki/Pandora
3. www.antalyapsikiyatri.com/psikiyatr…/umutsuzluk-ve-depresyon
4. Tarhan F, Kardeş F, Van Depremini Yaşayan Ortaöğretim Öğrencilerinin Travmadan Etkilenme ve Umutsuzluk Düzeylerinin İncelenmesi, Sakarya University Journal of Education, 4/1 (Nisan/April 2014) ss.102-115
5. Dilbaz N, Seber G, Umutsuzluk Kavramı: Depresyon ve İntiharda Önemi