Aile sürekli ilişkiler içinde bulunulan bir kurumdur. Anne- baba – çocuk
arasındaki bu iletişimleri ailenin ruhsal açıdan sağlıklı yapısını oluşturan
etmenlerdir. Bazen aile hayatında ailenin sağlıklı yapısını olumsuz etkileyen
faktörler yaşanabilmektedir. Ailenin yapısını derinden etkileyen, aile
üyelerini sarsan, kişinin psikolojik sağlığını olumsuz etkileyen durumlarla
karşılaşılabilmektedir.
Ailede kriz durumları her aile üyesi tarafından farklı algılanmakta ve
değerlendirilmektedir. Bu kriz durumlarına aile hayatındaki travmalar
diyebiliriz. Aile hayatındaki travmalar ailenin yaşam koşullarını bozabilir,
ailenin dağılmasından yalnız yaşamaya kadar değişik durumlara yol açabilir.
Ailede yaşanan krizleri ve aile hayatında travmalara neden olabilecek
olayları şöyle açıklayabiliriz:
-
Yetersiz Ebeveynliğin Etkileri: Anne
baba olmak dünyanın en zor işlerindendir. Çocuk yetiştirmek, büyütmek kimi
aileler için normal bir süreç olarak giderken kimi ailelerde çocuklara yönelik
ihmal durumları olabilmektedir. Kendi anne babasından geçmişte gördüğü
anne-babalık rollerini şimdiki ailesinde devam ettirebilmektedirler. Olumsuz
anne babalık figürü ise aile yaşamını kötü etkileyen durumlardandır. Yetersiz
ebeveynlik; çocukların ihtiyaçları ile ilgilenmeme, çocukların ihmal edilmesi,
yeterli sevginin gösterilmemesi, anne-babada bağımlılıkların olması, aile içi
şiddetin varlığı gibi olaylarla belirlenir. Yetersiz ebeveyn ortamında yetişen
çocuklar; saldırgan, hırçın, öfkeli, risk faktörü taşıyan, bağımlılığa meyilli,
erken yaşta cinsellikle tanışan, ders başarısı düşük çocuklar olabilmektedir.
-
Çatışma: Anne baba arasında
yaşanan tartışmaların sürekli hale gelmesi ailenin kriz durumunda olduğunun
göstergesidir. Sürekli halledilemeyen problemler, öfke patlamaları, aile içi
şiddet olayları ailenin dinamiklerini olumsuz etkiler. Çocuklar için aile
çekilmez bir durum alır. Evden kaçıp kurtulma isteği, intihar düşünceleri gibi
travmatik yaşantı düşünceleri çocuklarda etkin bir rol oynar. Anne baba
arasında çözülemeyen tartışmalarda kullanılan dil çocukların gelecekte sorun
çözme becerilerinde olumsuz etki bırakacaktır.
-
Kronik Hastalıklar ve Engellilik
Durumu: Aile üyelerinden birinde karşılaşılan sürekli rahatsızlık ya da
engellilik durumu ailenin etkileşimi etkileyen bir unsurdur. Hasta aile üyesine
sürekli bakımın verilmesi, yardım edilmesi aile üyelerinin tükenmişlik düzeyini
olumsuz etkileyebilmektedir. Bu durum aile içerisinde tartışmalara, öfke
patlamalarına neden olabilmektedir. Aile içerisinde sosyal desteğin az olması,
bakımın sadece kadının üzerinde kalması yıpratıcı bir etki oluşturmaktadır.
Ayrıca hasta veya engelli bireyde de bu durum depresyon, öfke, ölüm
düşünceleri, kendinden nefret etme gibi belirtiler gösterebilir. Ailenin bu
durumu aileyi psikolojik olarak olumsuz bir çembere kapatmaktadır.
-
Ölüm: Aile üyelerinin
birisinin kaybı aile yaşamındaki en büyük travmatik durumlardan bir tanesidir.
Ailenin kriz aşaması olan bu durumda yitirilen kişinin arkasından yas süreci
oluşur. Normal bir yas sürecinin 2-3 ay içerisinde geçmesi beklenmektedir.
Ancak ailenin yaşantısı, aile içi iletişim, aile içi sosyal destek gibi
durumların varlığı ya da yokluğu yas sürecinin uzamasında etkili
olabilmektedir. Eşini kaybeden kişi için yaşam daha zorlu gelebilmekte, anne
veya babasını kaybeden çocukta güvensizlik duyguları ortaya çıkabilmekte,
çocuğunu kaybeden anne babada yaşamın son bulması, kendisinin de çocuğuyla
birlikte ölme isteği gibi farklı durumlar meydana gelebilmektedir. Ölüm aile
içerisindeki en önemli kriz durumudur ve bu krizi ailenin en iyi şekilde
atlatması gerekmektedir.
-
Yoksulluk: Yoksulluk
ailenin maddi geçimini olumsuz etkileyen, beslenme düzenini, barınma şeklini
değiştiren olumsuz bir durumdur. Yoksulluk ailede kriz durumları
oluşturabilmektedir. İşsizlik aile yaşamını derinden etkiler. İş bulamayan
birey depresif belirtiler gösterebilir, ailesine bakamadığı düşüncesi ile
intihar gibi risk içeren davranışlara başvurabilir. Çocuklarının ihtiyacını karşılayamayan
anne baba olumsuz kendilik algısı oluşturur. Kısacası yoksulluk ve işsizlik
aile dinamiğini bozan bir durumdur.
